تاثیر نیتروژن و تراکم کاشت روی برخی ویژگی های رشد، عملکرد، میزان اسانس و تجمع نیترات در نعناع فلفلی (mentha piperita)

نعناع فلفلی (mentha piperita l.) یکی از گیاهان داروئی ارزشمند می باشد که به لحاظ کاربرد وسیع اسانس آن در صنایع داروسازی، غذایی، بهداشتی و آرایشی در سراسر دنیا و در ایران کشت می شود. از آنجا که شرایط زراعی نقش عمده ای در رشد، عملکرد، میزان تجمع نیترات و مقدار اسانس این گیاه دارند، بررسی هر عاملی که روی صفات ذکر شده به خصوص میزان تولید اسانس در گیاه مزبور تاثیرگذار باشد ضروری به نظر می رسد. به منظور بررسی اثر مقادیر مختلف نیتروژن و تراکم کاشت بر رشد، عملکرد، میزان تجمع نیترات و مقدار اسانس در برگ و کل بوته گیاه نعناع فلفلی آزمایشی در سال 1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا انجام گرفت. طرح آزمایشی مورد استفاده کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی طی دو چین و با سه تکرار بود، کرت های اصلی شامل مقادیر 100، 150 و 200 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بودند که نصف نیتروژن هر تیمار برای چین اول و نصف دیگر آن نیز برای چین دوم مصرف شد. کرت های فرعی نیز شامل تراکم کاشت در سه سطح 8، 12 و 16 بوته در متر مربع بودند. سپس برخی ویژگی های مورفوفیزیولوژیکی شامل ارتفاع گیاه، تعداد گره و برگ در بوته، سطح برگ در بوته، عملکرد تر و خشک، میزان تجمع نیترات در برگ و میزان اسانس در برگ و کل بوته طی دو چین و همچنین روند تجمع ماده خشک، شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول در چین اول مورد ارزیابی واقع شدند. نتایج نشان داد که تیمار نیتروژن در هر دو چین تاثیر معنی داری بر تمام صفات اندازه گیری شده داشت، به طوری که بیشترین مقدار آن ها در چین اول با کاربرد 100 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بدست آمد و در چین دوم مربوط به تیمار 200 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بود. علاوه بر این، تجمع ماده خشک، شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول در اثر افزایش مقدار نیتروژن افزایش یافت. تراکم کاشت نیز در چین اول تاثیر معنی داری بر ارتفاع ساقه، تعداد گره و برگ در بوته، سطح برگ در بوته و درصد اسانس برگ داشت و در چین دوم تاثیر آن بر تعداد برگ و سطح برگ در بوته معنی دار شد. اثر متقابل نیتروژن و تراکم کاشت روی درصد اسانس کل بوته و میزان نیترات فقط در چین اول معنی دار شد، به طوری که بیشترین درصد اسانس کل بوته از تیمار 75 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار و تراکم 8 بوته در متر مربع و بیشترین میزان تجمع نیترات از تیمار 100 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار و تراکم 16 بوته در متر مربع حاصل شد. به طور کلی با توجه به تمامی نتایج بدست آمده از پژوهش حاضر می توان چنین اظهار نظر نمود که اگر چه 100 و 200 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به ترتیب در چین های اول و دوم باعث افزایش عملکرد و دیگر صفات رویشی اندازه گیری شده گردید اما به نوبه خود تجمع نیترات را در برگ نیز افزایش داد و بنابراین به نظر می رسد چنانچه پژوهش نعناع فلفلی به منظور استفاده آن بعنوان سبزی صورت پذیرد سطوح نیتروژن استفاده شده از نظر بهداشتی قابل توصیه نباشد اما اگر صرفا گیاه مذکور به منظور استخراج اسانس کشت می گردد به نظر نمی رسد که استفاده از سطوح زیادتری از کود نیتروژن در این خصوص مشکلی ایجاد نماید. اگر چه در این تحقیق در خصوص رابطه کیفی اسانس با میزان تجمع نیترات در برگ نعناع فلفلی مطالعه ای صورت نگرفته لیکن بسیار به جاست که این موضوع در محور اصلی پژوهش هایی قرار گیرد که نعناع فلفلی در آن ها به عنوان گیاه دارویی مورد مصرف قرار می گیرد.